TERAKKİ FİKRİNİN MENŞEİ VE TEKAMÜLÜ

Mustafa Şekip Tunç’un Terakki Fikri, Menşei ve Tekâmülü adlı kitabı, 1927 ve 1928 yıllarında Hayat Mecmuası’nda yayımlanmış olan bir dizi makalesinden oluşmaktadır. Terakki (ilerleme), yüzlerce yıldan bu yana, doğa felsefesi kadar tarih, toplum ve siyaset felsefelerini de meşgul etmiş ve halen etmekte olan bir fikirdir (Özlem, 2005: 206). Kitapta ilkçağlardan bugüne kadar olan süreçte terakki kavramı ve bu kavram hakkındaki düşüncelerin gelişimi incelenmektedir. Eser bu yönüyle kavram merkezli bir düşünce ve felsefe tarihi özelliği taşımaktadır. Tunç, eserinde yaşamın ve bilimin kol kola ve hızla ilerlediğine şu sözleriyle dikkati çekmektedir:
Büyüklüğünü kavramakta bile zorluk çektiğimiz devasa bir evrenin içinde yaşıyoruz. Böyle bir evrenin çok ücra denilebilecek bir köşesinde ‘minicik’ bir gezegenin üzerindeyiz. Büyük evrene, bakabildiğimiz ölçüde buradan bakıyoruz. Evrenle ilgili görebildiklerimiz ve bildiklerimiz çok sınırlı. Ama her gün onun hakkında yeni bilgiler ediniyoruz.
Terakki fikrini sorguladığı bu çalışmasında Tunç; ilerlemeyi, fikrî hayatın ve beşeriyetin oluşuna karşı duyulmuş şuurun ortaya çıkardığı felsefi bir mesele olarak sunmaktadır. Tunç’a göre terakki fikri bir tabiat ve tarih felsefesidir. Tunç, her toplumun farklı bir ilerleme anlayışına ve sürecine sahip bulunduğunu belirtmekte ve ilerleme ile felsefe arasındaki ilişkiyi şu şekilde açıklamaktadır:
Terakki fikri, hayat ve beşeriyetin oluşuna karşı duyulmuş şuurun tevellüt ettiği felsefi bir meseledir. Hayat nereden geliyor, nereye gidiyor? İşte iki sual ki, beşeriyetin bunlara karşı şuur peyda etmesiyle başlamış ve bu şuur derinleştikçe terakki meselesi de ehemmiyet kesb etmiştir